SPEECH | Voor een rechtvaardig transitiebeleid in België

"Alle bedrijfssectoren zijn in verschillende mate toe aan een grootschalige reconversie en onze economie heeft nood aan een heuse ecologische correctie, te vergelijken met de sociale strijd die vorm heeft gegeven aan onze welvaartsstaat.

Er bestaat vandaag een maatschappelijke consensus om de noodsituatie op milieugebied en om de nood aan een koerswijziging te erkennen; de tijd is nu gekomen om zoveel mogelijk actoren te verenigen en te scharen achter de koers die moet worden gezet met het oog op het bewerkstelligen van de vereiste transformatie om het hoofd te bieden aan de uitdaging van de eeuw. En die noodzakelijke transformatie zal enkel tot stand komen indien ze begrepen wordt (via de democratisering van het openbaar debat) en indien ze ervaren wordt als gewettigd en billijk met betrekking tot de gevraagde inspanningen en de veroorzaakte gevolgen. Wij kiezen daarom resoluut voor de rechtvaardige transitie, en de Staten-Generaal waarvan ik vandaag het startschot geef, zijn juist bedoeld om de collectieve, democratische beraadslaging te organiseren over welke opties ervoor zullen zorgen dat wij ons scharen achter de uitbouw van een wenselijke sociale en ecologische toekomst.

De gedachte van “rechtvaardige transitie” werd begin van de jaren negentig gepromoot door vakbondsleider Tony Mazzocchi om “het conflict tussen tewerkstelling en milieu” op te lossen. De drastische vermindering van broeikasgasemissies zal ingrijpende herstructureringen vereisen vanwege bepaalde economische bedrijfssectoren. De overgang naar een koolstofarme economie dreigt zodoende gevolgen te hebben voor miljoenen werknemers, maar de ecologische transitie is ook bron van onder andere jobcreatie, economische diversifiëring en omschakeling, en biedt het potentieel om meer sociale rechtvaardigheid tot stand te brengen."

Even terzijde wil ik als minister van duurzame ontwikkeling trouwens eraan herinneren dat de strijd tegen de klimaatverandering moet gezien worden in het ruimer kader van de duurzame ontwikkeling zoals afgebakend door de 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (of SDG's, voor Sustainable Development Goals) die in 2015 werden aangenomen door de Verenigde Naties. Armoede, ongelijkheid, vrede, milieu worden daarbij allemaal gezien als uitdagingen die gelijktijdig en wereldwijd moeten worden aangepakt en die onderling aan elkaar gelinkt zijn. Dit betekent dat geen enkele van die 17 doelstellingen de overhand mag nemen op de overige en, in dat opzicht, mag de vermindering van de broeikasgasuitstoot niet beschouwd worden los van of in tegenstelling met de vermindering van ongelijkheden of de toegang tot waardig werk, en omgekeerd. Precies daarom verruim ik de oorspronkelijke invulling van rechtvaardige transitie tot de meest kwetsbare doelgroepen.

Dit was even terzijde.

Het komt er dus op aan de nodige beleidslijnen uit te zetten en te implementeren om ervoor te zorgen dat beide doelstellingen – zijnde bescherming van het milieu en sociale bescherming – elkaar wederzijds versterken in plaats van tegenwerken. De weg van de rechtvaardige transitie veronderstelt dat middellange- en langetermijnstrategieën worden bedacht, die globaal en onderling coherent zijn. En het is zaak om dit vandaag te doen; zo niet, zullen de potentiële risico’s die gepaard gaan met de transitie (met name jobverlies, economische woestijnvorming, sociale kloof) de overhand nemen op de opportuniteiten (met name creatie van waardige jobs, diversifiëring, sociale welvaart).

Het is dan ook tijd dat we gezamenlijk werk maken van het koppelen van de bevrediging van de menselijke behoeften aan het respect van de planetaire grenzen, en van het combineren van sociale en milieurechtvaardigheid, om zodoende te evolueren van een welvaartstaat naar een duurzame staat. 

Dit vormt de centrale uitdaging in de dynamiek van de Staten-Generaal voor de Rechtvaardige Transitie in België die vandaag op gang worden geschoten.