PB |Zakia Khattabi stelt een wet voor die fabrikanten en verkopers verplicht de consument in te lichten over de herstelbare aard van hun toestellen

Op basis van cijfers van Recupel komen er in België jaarlijks ongeveer 245.000 ton elektrische en elektronische apparaten op de markt, gaande van wasmachines en tv’s tot kleinere elektronische toestellen, zoals smartphones en laptops. Zij hebben allemaal een grote milieu-impact. Ze vragen veel grondstoffen, veroorzaken bergen afval en stoten een niet-geringe hoeveelheid CO2 uit tijdens hun productie. Volgens een studie die de KUL heeft uitgevoerd onder de titel “Circular economy indicators for consumer goods” leidt de productie van elektrische toestellen voor de Belgische markt tot een uitstoot van ongeveer 3 miljoen ton CO2 per jaar. Dit komt overeen met de jaarlijkse CO2-uitstoot uitgaande van 20 % van de huisvesting in België.

Dit alles heeft Zakia Khattabi ertoe aangezet om dit dossier tot één van haar prioriteiten te stellen: “80% van de milieueffecten van producten wordt in de ontwerpfase bepaald. Naast de aandacht die moet uitgaan naar ons consumptiepatroon moeten we ook onze productiepatronen anders gaan opvatten. We moeten afstappen van het lineaire model ontginnen-produceren-consumeren-weggooien om te evolueren naar een circulair model dat zorgt voor een optimaler gebruik van de grondstoffen dankzij hergebruik, reparatie of recyclage. Dit moet zorgen voor minder grondstoffengebruik, voor meer lokale productie en voor de totstandkoming van een veerkrachtig economisch systeem waarbij de werkgelegenheid, het milieu, onze gezondheid en onze portemonnee gebaat zijn.”  Met de ‘Repair index’ zetten we duidelijk stappen in die richting!”

Ongeveer 14 % van de materialenvoetafdruk van wat Belgische huishoudens verbruiken aan consumptiegoederen, komt van elektrische apparaten. Deze voetafdruk geeft aan hoeveel grondstoffen wereldwijd nodig waren om de goederen te maken. De ontginning van grondstoffen leidt tot hoge milieudruk op lokaal niveau, ten gevolge van mijnbouwactiviteiten.  Dit vertaalt zich in een ernstige verstoring van ecosystemen, o.a. door lokale verontreiniging van water en bodem. De toenemende vraag naar grondstoffen verhoogt de druk om nieuwe mijnen te openen in Europa. De vraag neemt ook toe om op grote schaal diepzeemijnbouw te organiseren. Dit kan leiden tot verstoring van het marien milieu. “Voor sommige grondstoffen is de bevoorrading niet verzekerd om economische of geopolitieke redenen. Dit is een bedreiging voor de energietransitie. Die vergt immers veel kritische grondstoffen. Die zijn nodig voor de productie van infrastructuur voor opwekking en opslag van groene energie. Het overdreven gebruik van grondstoffen werd al in 1972 onderstreept in het rapport "Limits to Growth" van de Club van Rome. We moeten die uitdaging terdege gaan aanpakken! Ik heb daarom het voorstel op de tafel van de regering gelegd om een observatorium op te richten dat de stromen van de grondstoffen naar, in en vanuit België, inclusief de prijsevolutie, op de wereldmarkt zal analyseren”, zegt de Minister.

Door middel van een repair score van 0 tot 10 zal de consument zien hoe herstelbaar een toestel is: hoe hoger de score, hoe beter herstelbaar. Deze score zal met verschillende factoren rekening houden: demonteergemak, beschikbaarheid van wisselstukken en hun leveringstermijn, prijs van de wisselstukken, beschikbaarheid van technische informatie en van onderhouds- en herstelhandleidingen.

Een langere levensduur verlaagt de levenscycluskost van een toestel. Dit is de kost die zowel rekening houdt met de aankoopprijs, als met de levensduur en de prijs voor onderhoud en herstel. Casestudies met stofzuigers en wasmachines tonen dat het vaak goedkoper is een toestel te laten herstellen in plaats van het te vervangen door een nieuw toestel. Toestellen met langere levensduur zorgen ook voor een grotere tweedehandsmarkt. “Dit zorgt niet alleen voor minder milieuschade. Het zorgt er ook voor dat toestellen aan een lagere prijs beschikbaar zijn, waardoor toestellen van goede kwaliteit voor een bredere groep mensen beschikbaar zijn”, benadrukt Zakia Khattabi. “Nog op sociaaleconomisch vlak is het op de markt brengen van een groot aantal toestellen die gemakkelijk te herstellen zijn ook goed voor de lokale werkgelegenheid. Daar waar de productie van nieuwe toestellen hoofdzakelijk buiten België plaatsvindt.” 

De repair index zal stapsgewijs worden ingevoerd: “We starten met veel gebruikte toestellen: stofzuigers, wasmachines, vaatwassers, grasmaaiers, laptops, smartphones en tablets. Op termijn breiden we dit uit naar fietsen. Voor smartphones en laptops moeten de fabrikanten ook aangeven hoe lang zij de software ondersteunen. Zo vermijden we dat mensen een goed werkend toestel moeten afdanken, enkel omdat de software is aangepast.”

Tenslotte voorziet het wetsontwerp nog in de mogelijkheid om de fabrikanten te verplichten de verwachte levensduur van een toestel aan te geven, of om te eisen dat toestellen een minimale herstelbaarheid en een minimale levensduur bieden. 

L’indice de réparabilité sera instauré de façon progressive : « Nous allons commencer par les appareils très utilisés comme les aspirateurs, les machines à laver, les lave-vaisselles, les tondeuses, les laptops, les smartphones et les tablettes. A terme, l’indice sera étendu aux vélos. Pour les smartphones et les laptops, les fabricants devront aussi indiquer combien de temps ils supporteront le logiciel. Nous éviterons ainsi que des gens doivent se défaire d’un appareil qui fonctionne bien pour la seule raison que le logiciel a changé. »

La loi prévoit aussi la possibilité d’obliger les fabricants à afficher la durée de vie escomptée d’un appareil, ou encore d’imposer que les appareils répondent à une réparabilité minimale et à une durée de vie minimale.