PB | Nieuw federaal actieplan in de strijd tegen marien zwerfvuil

De vervuiling van de zeeën en oceanen is een wereldwijde uitdaging. België heeft slechts 67 km kust, maar ook in ons land hebben we te kampen met marien zwerfvuil en kunnen we meer werken aan structurele oplossingen.

In het Belgische deel van de Noordzee zijn er gemiddeld 3.875 items drijvend zwerfvuil per km² terug te vinden. Aan het strand en in de havens zijn die cijfers nog hoger. Op de stranden zijn er gemiddeld 137 items per 100 meter vloedlijn te vinden. Hierdoor wordt de grens (20 per 100m) die door de Europese regels worden voorgeschreven, overtreden.

Voortbouwen op het eerste actieplan

In 2017 werd een eerste Federaal Actieplan Marien Zwerfvuil opgesteld. Het had een brede reikwijdte en richtte zich op het voorkomen van macro- en micro-afval, zowel van bronnen op land als in zee. Uit de evaluatie van het actieplan in 2021 bleek dat bijkomende maatregelen nodig zijn om het probleem van marien zwerfvuil aan te pakken. 

Voortbouwend op de aanbevelingen van het eerste actieplan en in samenspraak met een nationale werkgroep en verschillende belanghebbenden hebben vice-eersteminister en minister van Noordzee Vincent Van Quickenborne en minister van Leefmilieu Zakia Khattabi samen met de FOD Volksgezondheid een reeks bijkomende acties uitgewerkt. Dit nieuw federaal actieplan marien zwerfvuil heeft als doel pollutie door zwerfvuil op zee te voorkomen en zwerfvuil dat zich reeds in het mariene milieu bevindt, te verwijderen. Het is een flexibel instrument dat aangeeft welke acties zullen ondernomen worden. Het is een dynamisch plan waarbij tijdens de looptijd van september 2022 tot december 2027 nieuwe acties kunnen toegevoegd worden.

Concrete acties in de strijd tegen marien zwerfvuil

Het bevat 25 acties die gericht zijn op een actieve vermindering van de instroom en de aanwezigheid van marien zwerfvuil in het Belgische deel van de Noordzee.

Een paar concrete voorbeelden:

·       Verloren geraakt vistuig op zee is een risico voor meerdere diersoorten zoals bruinvissen, zeehonden, zeevogels en vissen. Deze dieren kunnen verwond of verstrengeld geraken. Daarom wordt ingezet op de inzameling en recyclage van oud vistuig. We willen op zoek gaan naar alternatieven zodat vistuig verboden wordt zoals Europa voorstelt. Ook voor spekking gaan we op zoek naar alternatieve duurzame materialen. Spekking is de methode waarbij met plastic draden bepaalde netten beschermd worden tegen slijtage. Die draden rafelen echter volledig uit bij het slepen over de zeebodem waardoor ze als afval in zee terechtkomen.

·       Tot op vandaag wordt binnen de hengelvisserij een beroep gedaan op lood voor lijnverzwaring of als werpgewicht. De negatieve impact hiervan op fauna en flora werd reeds veelvuldig aangetoond. En dat terwijl loodvrije alternatieven ook in staat zijn loodgewichten op functioneel vlak succesvol te vervangen. België steunt daarom een Europees voorstel voor een verbod op de verkoop van vislood in alle lidstaten. Verder is het van belang om de hengelvissers nu reeds te sensibiliseren tot het uitfaseren van het gebruik van vislood.

·       Daarnaast wordt voorzien in de afbouw van het gebruik van producten die aanleiding geven tot mariene vervuiling. Het kijkt ook naar maatregelen tegen vermijdbare eenmalige producten die via zwerfvuil op het land uiteindelijk in zee belanden. Daartoe worden zowel regelgevende als sensibiliserende maatregelen voorzien. 

·       Er blijft ook aandacht voor een betere monitoring van de zwerfvuilproblematiek in de Noordzee en voor de opruiming ervan. Extra aandacht gaat naar onderzoek naar microplastics.

·       Pleziervaart mag dan niet de grootste bron van zwerfvuil op zee zijn, toch hebben pleziervaarders belang bij de bescherming van het milieu waar zij hun vrije tijd doorbrengen en kunnen zij een rol spelen bij de vermindering van zwerfvuil op zee. Het Blue Flag-initiatief bv. is een van 's werelds meest erkende vrijwillige onderscheidingen voor stranden, jachthavens en exploitanten van duurzame vaarvakanties. Om ervoor in aanmerking te komen, moet aan een reeks strenge milieu-, educatieve, veiligheids- en toegankelijkheidscriteria worden voldaan en moeten de criteria worden gehandhaafd. Momenteel zijn zo’n 39 stranden, jachthavens en zwemvijvers in België drager van een Blue Flag. We willen het Blue Flag-label op termijn de norm maken binnen de pleziervaart. Daarom zal dit verder gepromoot worden.

·       De Belgische vissers hebben vorig jaar 65 ton vuilnis aan wal gebracht in het kader van Fishing for Litter en dat is meer dan een verdrievoudiging ten opzichte van een jaar eerder. Ook het aantal vissersschepen dat vorig jaar aan het project meewerkte, is quasi verdubbeld. Die succesvolle groei is te danken aan de inzet van de reders en onze diensten op sensibiliseren, communicatie met de vissers en een gebruiksvriendelijke smartphone app. Dit project willen we verder uitbreiden en intensifiëren.

·       Op de bodem van onze Noordzee liggen naar schatting zo’n 280 scheepswrakken, waarvan vele met een grote culturele en ecologische waarde. Het zijn helaas ook verzamelpunten voor marien zwerfvuil. Dit vormt een bedreiging voor het rijke zeeleven eromheen. Dieren raken erin verstrengeld of eten ervan. Daarom is er een programma in voege om systematisch scheepswrakken schoon te maken. Vorig jaar werd gestart met de opkuis van de SS Kilmore, net zoals de West-Hinder, die in 2019 werd schoongemaakt. Bij die laatste werd in totaal 4,5 ton opgevist. Daarnaast is het de bedoeling om via een ‘Adopt a Wreck’-campagne vrijwilligers in te zetten om betrouwbare informatie te geven over de werkelijke toestand van marien zwerfvuil en biodiversiteit op en rond scheepwrakken. 

·       Hoewel vastgesteld wordt dat zwerfvuil op zee een groeiend probleem is, zijn meer gegevens nodig om de omvang ervan goed te kunnen inschatten. In dat opzicht kunnen burgers een belangrijke rol spelen bij het verzamelen van gegevens en informatie die nodig zijn om de overheid te helpen zwerfvuil op zee beter te beheren en te voorkomen. Hiervoor heeft het Europees Milieuagentschap de Marine Litter Watch app (MLW) ontwikkeld. Deze app zullen samen met partners burgers activeren en motiveren om de app te gebruik om zo op grote schaal nog meer data te verzamelen over marien zwerfvuil in onze Noordzee.

Het zijn slechts enkele acties uit een ruim plan dat tot stand kwam dankzij een nauwe samenwerking tussen gewestelijke en federale overheden en andere belanghebbenden (bedrijven, partnerorganisaties enz.). Enkel door de krachten te bundelen kunnen we het probleem van marien zwerfvuil immers aanpakken. 

Vincent Van Quickenborne, vice-eersteminister en minister van Noordzee: “De Belgische kustlijn is slechts 67 km. Men zou durven denken dat onze inbreng in de strijd tegen het wereldwijde probleem van marien zwerfvuil daarom beperkt is. Maar net zoals ons land een pionier is in de groene technologie van offshore wind, drijvende zonnepanelen en autonome vaartuigen, kunnen we even ambitieuze doelen realiseren op het vlak van de bestrijding van marien zwerfvuil. Op onze stranden zijn er gemiddeld 137 items per 100 meter vloedlijn te vinden. Met dit federale actieplan moeten we erin slagen om de toename van zwerfvuil terug te dringen.”

Zakia Khattabi, minister van Leefmilieu: “Zwerfvuil in zee is een hardnekkig maar gelukkig vermijdbaar probleem. Het is het gevolg van een wegwerpcultuur. Een cultuur die we samen kunnen veranderen. Door producten op de markt te zetten die niet gemaakt zijn om weg te gooien. Door producten zo aan te bieden dat het mensen uitnodigt om ze terug te brengen voor hergebruik en recyclage. Door als consument wegwerp te vermijden en correct te sorteren. Door in de visserij praktijken toe te passen die geen aanleiding geven tot afval in zee. Ik ben blij dat we met dit plan een volgende stap zetten richting een propere zee. Die is nodig, want zwerfvuil leidt tot belangrijke schade voor het plantaardig en dierlijk leven. En vroeg of laat komt het letterlijk terug op ons bord. Wereldwijd groeit het besef dat onze zeeën en oceanen cruciaal zijn voor het leven op onze planeet. Ik ben dan ook blij dat dit plan niet alleen gericht is op herstel, maar ook op het voorkomen van vervuiling."

Meer info: raadpleeg het tweede Federale Actieplan Marien Zwerfvuil

Perscontact

Maxim Laporte

Woordvoerder minister Van Quickenborne maxim@teamjustitie.be

+32 474 77 70 30

Adrien Volant

Woordvoerder minister Khattabi adrien.volant@khattabi.fed.be

+32 497 82 39 56